زندگینامه عطار نیشابوری عارف وشاعر

عطار نیشابوری یکی از بهترین و مشهورترین عارفان و شاعران فارسی‌زبان قرن ششم و هفتم هجری قمری است. عطار در سال ۵۴۰ هجری قمری در روستای کدکن نیشابور به دنیا آمد. نام پدر عطار بنا بر روایت قدیمی‌ترین کاتب دیوان اشعارش، محمود است؛ اما به روایتی دیگر از تذکره نویسان قدیم، نام او ابراهیم بن اسحاق بود، البته نام یوسف نیز برای پدر عطار ذکر شده است. در روستای کدکن که محل تولد شیخ عطار نیشابوری است. پدر وی یک عطار (دارو فروش) ماهر بود و بعد از وفات او، عطار کار پدر را ادامه داد و به شغل عطاری مشغول شد.

روستای کدکن یکی از بخش‌های تربت حیدریه امروزی محسوب می‌شود. او از همان دوران کودکی به مدارس علمیه شهر رفت و به تحصیل مقدمات علوم زمان خود مشغول شد. عطار کودکی بسیار سخت و دردناکی را تجربه کرد و ۶ یا ۷ ساله بود که درگیر ماجرای طغیان غزها شد. این فاجعه آن‌قدر عظیم و دردناک بود که در ذهن عطار برای همیشه نقش بست و او را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داد. وی چند سال پس از فروکش فتنه غز، در مکتب مشغول آموختن شد.

حرفه

عطار، داروسازی و داروشناسی را از پدرش آموخت و در کنار آن به کار طبابت هم پرداخت، به همین دلیل به او عطار گفته می‌شود؛ زیرا عطار به کسی می‌گویند که داروفروشی و طبابت را هم‌زمان با هم انجام دهد؛ اما پس از مدتی به‌دلیل وجود یک رویداد مهم در زندگی‌اش به عرفان روی آورد و مسیر زندگی وی برای همیشه تغییر کرد. 

در روایات آمده است که یک روز فریدالدین در دکان خود مشغول کار بود که درویشی وارد مغازه‌اش می‌شود و از او می‌پرسد که آیا چیزی برای رضای خدا به من می‌دهی؟

درویش این جمله را چند بار تکرار می‌کند؛ اما عطار به او اهمیت نمی‌دهد و چون درویش بی‌تفاوتی او را می‌بیند، از عطار می‌پرسد که تو چطور می‌خواهی از دنیا بروی؟

عطار در پاسخ به درویش می‌گوید: همان طور که تو از دنیا می‌روی!

درویش می‌گوید: آیا تو می‌توانی مانند من بمیری؟

عطار در جواب می‌گوید: بله.

درویش زمانی که با پاسخ مثبت عطار روبه‌رو می‌شد، بلافاصله دراز می‌کشد و کاسه چوبی که در دست داشت، زیر سر خود می‌گذارد و می‌میرد. عطار پس از این رویداد، بسیار متحول می‌شود و مسیر زندگی خود را به‌طور کل تغییر داده و به عرفان روی می‌آورد.

شیخ نیشابوری پس از این ماجرا، برای کسب علم و دانش، به هند، عراق، شام، مصر و مکه سفر کرد و حج خود را هم به جا آورد. سپس به شهر خود یعنی نیشابور بازگشت و در آنجا ماندگار شد. عطار، مرید شیخ مجدالدین بغدادی بوده است.  

گرایش عطار به عرفان

عطار نیشابوری را از عارفان بزرگ ایران می‌دانند و می‌گویند او تحولی عمیقی در عرفان اسلامی ایجاد کرده است به‌ گفته سعید نفیسی، عطار مرید شیخ نجم‌الدین کبری، بنیان‌گذار طریقه کبرویه، از سلسله‌های مهم تصوف در قرن ششم و هفتم قمری بوده است جامی او را مرید شیخ مجدالدین بغدادی، عارف قرن ششم و هفتم قمری دانسته است اما به‌نظر زرین‌کوب و فروزانفر، دیدار عطار با شیخ مجدالدین دلیل انتساب و ارادت او به مسلک شیخ نیست.

آثار عطار نیشابوری

عطار صاحب تالیفات و تصانیف های بسیاری است که بیشتر آنها منظوم هستند. زبان عطار در آثارش سلیس، بی تکلیف، سبک، شیوا و روان است.

مهم ترین آثار عطار عبارتند از:

تذکر الاولیاء

این کتاب شامل حکایت ها و گفتارهایی از اولیای الهی است آغاز این اولیاء، امام جعفر صادق (ع) است که عطار از آن حضرت سخنان و فرمایشات بیشماری گفته است. واز افراد دیگری همچون ابوحنیفه، شافعی،و احمد بن حنبل نیز سخنانی فرمودند.

دیوان عطار

شامل غزلیات عاشقانه و عارفانه است

منطق الطیر

این کتاب در حقیقت یک شاهکار عرفانی است و در مورد توجه شعرای بزرگی چون مولانا می باشد منطق الطیر درخصوص یک پرنده داستانی بنام سیمرغ است

عطاردر این منظومه با نیروی تخیل خود و به کار بردن رمزهای عرفانی ،به زیباترین وجه سخن می گوید.

مظهر العجایب

این آثار گواهی می دهد که وی مذهب اهل سنت را داشته اخلاقی و ارادت و نحوه ستایش حضرت علی (ع) موجب شد که قاضی نورالله شوستری، وی را شیعه پاک و خالص بداند عطار این اثر را در شان انسان کامل نوشته و مصداق آن را حضرت علی (ع) که مظهر انسان کامل قرار داد.

هفت وادی عرفان

عطار در این کتاب هفت وادی عرفان نقل کرده است که عبارتند از:

1-وادی طلب

2-عشق

3-معرفت

4-استغنا

5-توحید

6-حیرت

7-فنا

آثار دیگر

آثار دیگری از عطار وجود د ارد که قابل استفاده برای عموم و خو اص است که برخی از آن عبارت است از:

1-مصیبت نامه

2-الهی نامه

3-اسرار نامه

4-مختارنامه

5-خسرونامه

6-دیوان غزلیات و قصاید

7-جواهرنامه

8 شرح القلب

این شاعر بزرگ سرانجام در سال ۶۱۸ هجری قمری به دست سربازان مغول در نزدیکی دروازه شهر کشته شد. درباره داستان مرگ عطار نیشابوری این‌گونه روایت هست که به هنگام حمله مغول به خراسان، مورد ضربت یکی از سربازان مغول قرار گرفت.

اي جان جان جانم تو جان جان جانی
بیرون ز جان جان چیست آنی و بیش از آنی