زندگینامه حافظ شیرازی شاعر نامی و غزل سرا

از شاعران نامی و غزل سرایان مشهور ایران و جهان می باشد که در زمینه شعر از آثار مولانا، سعدی و نظامی پیروی کرده است. شهرت حافظ زبانزد عام و خاص است و اشعار او تاثیر عمیقی روی فرهنگ و زندگی مردم ایران زمین داشته است.

از حافظ شیرازی با لقب های متعددی، از جمله می توان به لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان العرفا، ناظم الاولیا، بلبل شیراز، خواجه عرفان، خواجه شیراز، کاشف الحقایق، مجذوب سالک و ترجمان اللسان اشاره کرد.

شیخ حافظ شیرازی در سال 727 هجری قمری برابر با سال 1326 میلادی در شیراز متولد شد. بهاالدین، پدر حافظ تاجر زغال سنگ بود. حافظ دو برادر بزرگ تر از خودش داشت ( طبق روایتی دیگر، یک خواهر و یک برادر داشته است).

حافظ در سنین کودکی و با گوش کردن به صوت قرآن پدرش توانست کل قرآن را حفظ کند و علت تخلص “حافظ” نیز به این دلیل می باشد. همچنین دردوران نوجوانی اشعار شاعران بزرگی همچون سعدی، عطار، مولانا و نظامی را از بر بود.

هنگامی که پدر حافظ از دنیا رفت بدهی های زیادی داشت و حافظ و مادرش با دنیایی از قرض به نزد عمویش رفتند. به دلیل فقر و تنگدستی، حافظ مجبور شد مدرسه روزانه را رها کند و از سن کم در یک مغازه لباس و سپس در نانوایی کار کند.

ازدواج حافظ شیرازی

شیخ حافظ شیرازی در سن 21 سالگی ( یا 20 یا 27 سالگی) در حالی که هنوز در نانوایی کار می کرد و نان را به منطقه ثروتمندنشین شهر می رساند.

، برای اولین بار با “شاخه نبات” یار و معشوق شیرین زبانش، دیدار کرد. در آن زمان هنوز با شیخ عطار که بعدها در رکابش شاگردی کرد، ملاقات نکرده بود.

شاخه نبات دختر زیبای 14 ساله ای بود که حافظ مسحور زیبایی و کمالات او شد، اما در عین حال گمان می کرد این دختر برای عشق او ارزشی قائل نخواهد شد. حافظ اذعان داشت برای رسیدن به وصال یار، به مدت 40 شبانه روز در آرامگاه بابا کوی شب زنده داری کرد. او با دعا و استعانت از پروردگار، سرانجام به مراد دل رسید و با شاخه نبات ازدواج کرد، او در بسیاری از اشعارش به صورت مکرر از شاخه نبات یاد کرده است.

برخی معتقدند ازدواج حافظ در سال های 744 تا 745 هجری قمری و در زمان پادشاهی ابواسحاق بوده است. حاصل این ازدواج یک فرزند بود. حافظ علاقه زیادی به همسرش داشت به طوری که بعد از درگذشت او تا پایان عمر تجدید فراش نکرد.

در مورد نام همسر حافظ نیز روایات متعددی وجود دارد. برخی معتقدند نامش “شاخه نبات” است، اما از آن جایی که این نام چندان رایج نبوده ممکن است حافظ شیرین زبانی معشوقش را به شاخ نبات تشبیه کرده باشد.

زندگی سیاسی حافظ

حافظ در سنین 20 تا 30 سالگی یکی از شاعران دربار ابواسحاق شد، در طول این مدت شهرت و نفوذ زیادی در شیراز به دست آورد..

در سن 33 سالگی اتفاق سیاسی ناخوشایندی رخ داد، امیر مبارزالدین به شیراز حمله کرد و شیخ ابواسحاق متواری شد. مدتی بعد ابواسحاق را کشتند و این اتفاق غم انگیز در روحیه حافظ تاثیر بدی گذاشت. به طوری که در برخی اشعار به این حوادث اشاره کرده و درباره ابواسحاق چنین گفت که:

یاد باد آنکه سر کوی تو ام منزل بود
دیده را روشنی از خاک درت حاصل بود

5 سال بعد و زمانی که حافظ 38 ساله بود، شاه شجاع، پدرش مبارزالدین را زندانی کرد و حافظ دوباره به منصب خود بازگشت اما بعد از مدتی رابطه اش با شاه شجاع تیره شد و در سن 48 سالگی برای ایمنی جانش از شیراز به اصفهان رفت.

حافظ در سن 52 سالگی به دعوت شاه شجاع دوباره به شیراز بازگشت.

زندگی عرفانی حافظ

از جمله نقاط عطف و روحانی در زندگی شیخ حافظ شیرازی، ملاقاتش با عطار بود که بعد از ازدواجش صورت گرفت. او تا پایان عمر از عطار به عنوان مراد و استادش یاد کرده و در برخی اشعار نیز به این مسئله اشاره کرده است.

از جمله دانستی های عجیب درباره حافظ این است که گفته شده در سن 60 سالگی، به مدت 40 شبانه روز، در یک دایره که به دور خود کشیده بود زندگی کرد. قدرت ذهنی و جسمی مورد نیاز برای این تمرین روحی در چنین سن و سالی حیرت انگیز است.

طبق روایات متعدد، در صبحگاه روز چهلم که مصادف با چهلمین سالگرد اولین دیدار حافظ و عطار بود، به نزد استادش رفت. عطار یک جام نوشیدنی به او داد و با نوشیدن آن جام، بعد معنوی و درک جدیدی از خدا به روی حافظ گشوده شد.

حافظ بیش از نیمی از غزلیاتش را از حدود سن 60 سالگی تا زمان مرگش سرود، موضوع اشعار او بیشتر عرفانی و با موضوع وحدت وجود می باشد..

آثار حافظ شیرازی

حافظ شیرازی از همان زمان که در قید حیات بود، در سراسر جهان اسلام توسط شاعران معاصر از بغداد تا هند مورد تحسین واقع شد. امروز محبوب ترین شاعر در میان ایرانیان و از شاعران بزرگ جهان است که آثار او در اکثر کتابخانه‌های بسیاری از کشورها از جمله آذربایجان، ارمنستان و گرجستان به وفور یافت می شود.

اشعار حافظ توسط بسیاری از شاعران و بزرگان دنیای غرب از جمله گوته، ثورو و رالف امرسون مورد تحسین و از حافظ به عنوان “شاعر شاعران” نام بردند. در سال 1771 میلادی، آثار حافظ توسط ویلیام جونز (محقق هندی) برای اولین بار به انگلیسی ترجمه شد.

– دیوان حافظ شامل 500 غزل، 42 رباعی و چندین قصیده می باشد که در طول 50 سال سرودست. از آن جایی که حافظ تنها در لحظاتی که خاص و الهام بخش بود به سرودن اشعارش می پرداخت، به طور متوسط در هر سال فقط 10 غزل سرود و تمرکز او خلق اثری شایسته مقام واقعی معشوق بود.

ویژگی های شعر حافظ

از مهم ترین خصوصیت های اشعار حافظ قدرت تاویل پذیری است. به طوری که هر کس دیوان حافظ را باز می‌کند و غزلی می خواند، با توجه به شرایط روحی و حال و هوای خود برداشت خاصی از شعر دارد. گویی حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او می‌سراید.

اشعار حافظ از نگاه غربی ها

گوته و امرسون از مشهورترین افرادی هستند که حافظ را مورد تحسین قرار دادند و هر دوی آن ها اشعار حافظ را به انگلیسی ترجمه کردند. گوته پس از بررسی ژرف اشعار، به سادگی گفت:” حافظ همتایی ندارد!”

اشعار حافظ توسط متفکران بزرگ دنیای غرب از جمله نیچه و آرتور کانن دویل (خالق شخصیت شرلوک هولمز) مورد ستایش قرار گرفته است. گارسیا لورکا و یوهانس برامس حافظ را ستودند و حتی ملکه ویکتوریا در مواقع خاص و ضروری از دیوان حافظ مشورت می گرفته است!

نیچه در نوشته هایش بارها از نام حافظ در کنار گوته یاد کرده و از هر دو به عنوان قله‌های خردمندی ژرف نام برده است.

ضرب المثل ها

استاد معین 60 ضرب المثل برگرفته از اشعار حافظ را در کتاب “حافظ شیرین سخن” بیان کرده است. از جمله:

پای ما لنگ است و منزل بس دراز
دست ما کوتاه و خرما بر نخیل
در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست
صلاح مملکت خویش خسروان دانند
ما ز یاران چشم یاری داشتیم
تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف

در تقویم رسمی ایران روز 20 مهر با نام روز بزرگداشت حافظ شیرازی انتخاب شده است. در این روز در آرامگاه حافظیه مراسمی با حضور پژوهشگران و محققان ایرانی و خارجی برگزار می گردد.