گردشگری دریایی و ساحلی در جهان

گردشگری دریایی و ساحلی، یکی از مهم‌ترین، جذاب ترین و سودآورترین حوزه‌های گردشگری در جهان است.

و این موضوع سبب می‌شود تا کشورهای گوناگون سعی کنند حتی از کوچک ترین ظرفیت های آبی، دریایی و ساحلی خود بیشترین نفع را ببرند.

گردشگری ساحلی یعنی همان چیزی که در سواحل دریای خزر، قشم، کیش و چابهار شاهد هستیم! سوارشدن بر جت اسکی، قایق سواری، فلای بورد، ماهیگیری در آبهای کم عمق، شنا، تماشای غروب آفتاب و حمام آفتاب در ساحل ماسه ای از جمله تفریحات گردشگری ساحلی هستند و در اکثر سواحل ایران وجود دارند. در مقابل، گردشگری دریایی که بیشتر با دریانوردی با کشتی های کروز، غواصی و ماهیگیری در آب های عمیق در ارتباط است.

که این نوع از گردشگری از سال 1980 معرفی و هر روز نیز به اهمیت آن اضافه می‌شود. کشتی های کروز و امکانات تفریحی بسیار متنوع دریانوردی در مناطقی از دنیا که دارای شرایط مطلوب در این حوزه هستند.

گردشگری دریایی در ایران

گردشگری دریایی در ایران یک واژه ی ناملموس و تقریبا بیگانه می باشد.اما این بیگانگی دلیل بر نداشتن شرایط جغرافیایی مناسب در این حوزه نیست.

در صورتی که به نقشه ی ایران به طور دقیق نگاه نمایید، کاملا به وجود رنگ های آبی در شمال و جنوب کشورمان که نشان از دریاهای گسترده و خلیج همیشگی فارس هستند، پی خواهید برد. فاصله ی ایران از دنیای گردشگری دریایی در شرایطی می باشد که بیش از 2500 کیلومتر مرز دریایی داریم. نبود امکانات مناسب و نداشتن نیروی متخصص، از جمله موانع پیش رو برای گسترش گردشگری دریایی در ایران می باشد . وهمین موضوع باعث شد تا یکی از کانال های ارزشمند اقتصادی را از دست بدهیم.

البته قابل ذکر است است که در سال های گذشته طرح های گوناگونی در جهت توسعه ی گردشگری دریایی به وسیله‌ی سازمان بنادر و دریانوردی و گردشگری ایران ارائه شده که امیدواریم رونق را در این صنعت مهم همراه داشته باشد.

در سال 2012 تعداد 16 میلیون نفر در جهان سفر دریایی داشته‌اند . در سال 2013 این رقم به 20 میلیون نفر با درآمدی معادل 34 میلیارد دلار بالغ شده است. با وجود این درآمد در حالی که در دنیا طرفداران بسیاری را به خود جذب كرده است. به گونه‌ای كه بسیاری از كشورهای كوچك حوزه خلیج فارس تنها با داشتن چند صد متر نوار ساحلی تبدیل به قطب توریسیم دریایی در منطقه شده‌اند. اما ایران علی‌رغم دارا بودن 5800 كیلومتر نوار ساحلی در خلیج فارس و دریاهای عمان و دریای خزر، نه تنها سهم بسیار ناچیزی از درآمدهای گردشگری دریایی جهان و خاورمیانه را به خود اختصاص داده. بلكه حتی نتوانسته گردشگران داخلی را هم پاسخگو باشد، به گونه‌ای كه بسیاری از هموطنان‌مان برای بهره‌گیری از سواحل و امكانات گردشگری دریایی راهی كشورهای همسایه مانند امارات و تركیه می‌شوند.

تاثیر گردشگری دریایی در اقتصاد

گردشگری دریایی یکی از مهم ترین فاکتورها در جذب گردشگر می باشد که با رشد و توسعه ی آن می توان شاهد بهبود اقتصاد بود. اغلب گردشگران خارجی ایران را با آثار باستانی و تاریخی آن می شناسند . همچنین از وجود زیبایی های پنهان در دریای عمان و خلیج فارس اطلاع ندارند. بدون شک با فراهم شدن شرایط مناسب برای سفرهای دریایی با کشتی های تفریحی کروز بر روی آب های ایران، قسمت عظیمی از ثروت ایران برای جذب گردشگران برای همگان آشکار می شود. و هر روز شاهد ورود گردشگر بیشتر به کشورمان خواهیم بود. اضافه بر این، توسعه ی گردشگری دریایی نیاز به افراد متخصص و امکانات تفریحی متنوع بر روی کشتی های دریانوردی دارد و در نتیجه شاهد اشتغال زایی زیادی در این زمینه خواهیم بود.

برای درک بهتر نقش گردشگری دریایی در اقتصاد و توسعه ی صنعت گردشگری کشورمان، کافیست جزیره ی زیبای کیش را تا پیش از فراهم شدن امکانات گردشگری ساحلی مثل فلای بورد، جت اسکی، بنانا سواری، غواصی و سایر ورزش های آبی تصور نمایید و با امروز آن مقایسه کنید. زمانی که وجود این ورزش های آبی و ساحلی تا این اندازه موفق به جذب گردشگر کمک کند، برای گردشگری دریایی دیگر حرفی باقی نخواهد ماند.

افزایش ظرفیت اشتغال با توسعه گردشگری دریایی

طبق اضهارات کارشناسان اقتصاد گردشگری : صنعت گردشگری در هر نوع اعم از فرهنگی، سلامت، تاریخی و دریایی باعث افزایش درآمد و اشتغال می‌شود.

 بنابراین وقتی گردشگری دریایی توسعه پیدا کند تعداد شاغلین نیز توسعه پیدا خواهد ‎ کرد.

گردشگری دریایی با انگیزه‌های متفاوتی انجام می شود برای مثال برخی‌ها ماجراجو هستند و ممکن است با کشتی کروز مکان‌های مختلف را تجربه کنند؛ برخی‌ها نیز دوست دارند علاوه بر تفریحات در ساحل با فاصله چند کیلومتر به عمق دریا بروند.

گردشگری دریایی در اروپا و آمریکای شمالی توسعه پیدا کرده است و سفرهای دریایی با کشتی‌های کروز بین مردم کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی و در شرق نیز در بین ژاپن، کره و چین گسترش پیدا کرد. در منطقه خاورمیانه نیز کشورهایی مانند: ترکیه و امارات با تأخر خیلی کوتاه از 2 دهه قبل توانستند گردشگری دریایی که بین ملل اروپایی و آمریکای شمالی توسعه پیدا کرده بود را ایجاد کنند.

کشتی کروز در اقیانوس ها

کروزها یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین فرم‌های گردشگری دریایی است. در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، برای جابه‌جا کردن مسافران در سراسر اقیانوس‌ها، کشتی‌های کروز مورد نیاز بودند.

از اواسط قرن بیستم، سفر هوایی باعث شد که عبور از اقیانوس‌ها ارزان‌تر و سریع‌تر شود. هواپیما می‌تواند در عرض چند ساعت از اقیانوس اطلس عبور کند ولی بیشتر کشتی‌های کروز این مسافت را در یک هفته طی می‌کردند. شرکت‌های خطوط کروز، دیگر نمی‌توانستند خدمات خود را به عنوان وسیله‌ای برای سفر به مقصدهای مختلف ارائه کنند. با وجود نیاز کم به کشتی‌های کروز برای عبور از اقیانوس‌ها، شرکت‌های کشتی‌های کروز مجبور بودند رویکرد متفاوتی برای کسب‌وکار خود دنبال کنند. آنها مفهوم کروز را از وسیله‌ای برای جابه‌جایی بین مقصدها به وسیله‌ای برای تفریح تبدیل کردند. آنها سفر به نقاط دورافتاده و خاص را شروع کردند و خدمات و فعالیت‌های تفریحی بیشتری در این کشتی‌ها ارائه دادند. در واقع تورهای کروز خودشان به یک مقصد گردشگری تبدیل شدند.

امروزه، کشتی‌های کروز کشتی‌های بسیار بزرگی هستند که مثل یک هتل و حتی شهر معلق روی آب برای اهالی سفر و تفریح عمل می‌کنند. کشتی‌های کروز دارای رستوران، مرکز خرید، استخر شنا، تئاتر و سینما هستند. حتی بعضی از کشتی‌های کروز، دوره‌های آموزشی در سطح کالج برگزار می‌کنند. ساخت کشتی‌های کروز صدها میلیون دلار هزینه دارد و طول آن ممکن است بیش از ۳۰۵ متر و ارتفاع آن برابر با یک ساختمان ۲۰ طبقه باشد. بزرگترین کشتی‌های کروز می‌توانند نزدیک به ۴ هزار نفر را جابه‌جا کنند.

گردشگری دریایی، باعث ترقی قابل توجهی در اقتصاد کشورهایی شده است که مقصدهای محبوبی برای کشتی کروز هستند. هزاران نفر در کشتی‌های کروز و در شرکت‌های وابسته به آن کار می‌کنند.

سازمان بین المللی دریانوردی (IMO)در گردشگری دریایی

صنعت گردشگری دریایی، قانونمند شده است. هر کشتی تجاری از جمله کشتی‌های کروز باید از طریق یک کشور ثبت شده باشند تا بتوانند در آب‌های بین‌المللی حضور پیدا کنند. یک کشور زمانی می‌تواند کشتی خود را ثبت کند که عضوی از سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) باشد. سازمان بین‌المللی دریانوردی یکی از آژانس‌های سازمان ملل متحد است. صنعت کروز نقش بسیار مهمی در ارتقاء امنیت در دریاها دارد. شورای بین‌المللی خطوط کروز (ICCL) یک گروه غیردولتی است که با IMO در جهت حفظ محیط زیست و امنیت دریایی تلاش می‌کند.

تاثیرات گردشگری بر اقیانوس‌ها و مناطق ساحلی

ما به مکان‌های جدید سفر می‌کنیم تا افراد جدیدی ببینم، تجربه‌های جدیدی داشته باشیم و فرهنگ‌های متفاوت را بشناسیم. برای اینکه زیباترین مناظر طبیعی دنیا را تماشا کنیم و از دیدن آنها لذت ببریم. ولی این سفرها، بدون شک تاثیرات فراوانی بر محیط زیست مقصد دارد. حتی می‌تواند روی فرهنگ اهالی مقصد هم تاثیرگذار باشد. این تاثیرات هم منفی است و هم مثبت.

اقیانوس‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌های طبیعت هستند که شدیدا به خاطر توسعه گردشگری آسیب‌ دیده‌اند. تفریحات و سفرهای ما که بر پایه جاذبه‌های دریایی است، به اندازه سایر انواع گردشگری می‌تواند بر اقیانوس‌ها و پهنه‌های آبی دنیا تاثیر مخرب داشته باشد.

تاثیرات مثبت گردشگری دریایی

این سبک از گردشگری در کنار تاثیرات منفی، ویژگی‌های مثبتی هم دارد که البته به خود ما بستگی دارد. ما می‌توانیم با افزایش آگاهی خود، گامی در جهت تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها برداریم.

توسعه جوامع بومی

توسعه اقتصادی که گردشگری برای جوامع بومی دارد قابل چشم‌پوشی نیست. گردشگری از هر نوعی که باشد، زمینه ساز ایجاد فرصت‌های شغلی متعدد است. مشاغل بهتر و رفت‌وآمد گردشگران به توسعه اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان یک منطقه منجر می‌شود.

حفظ محیط زیست

گردشگری دریایی با وجود همه تاثیرت منفی که بر محیط زیست دارد، می‌تواند به حفظ آن هم کمک کند. اکنون مناطق حفاظت‌شده فراوانی در دنیا وجود دارند که با سرمایه به دست آمده از حضور گردشگران، منابع مالی لازم برای حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی را فراهم می‌کنند. بسیاری از تورهای کروز تلاش می‌کنند تا با تغییر روند فعالیت خود، تولید زباله را کاهش دهند و در جهت آگاه‌تر کردن مسافران از تاثیرت سفرشان، قدم بردارند. در واقع گردشگری دریایی می‌تواند یک منبع مالی خوب برای حفظ محیط زیست دریایی باشد.

رقابت پذیری گردشگری در جهان

مجمع جهانی اقتصاد، یک سازمان غیرانتفاعی و مستقل است که در سال ۱۹۷۱ با هدف بهبود وضعیت جهانی از طریق همکاری میان نهادهای دولتی و خصوصی تاسیس شده است. این مجموعه به گزارش‌های مختلف در ارتباط با موضوعات جهانی می‌پردازند که از مهمترین آنها می توان به گزارش‌های رقابت‌پذیری اشاره کرد.

گزارش رقابت‌پذیری سفر و گردشگری یکی از گزارش ها بوده که از سال ۲۰۰۷ به صورت هر دو سال یک بار منتشر می‌شود.

بررسی وضعیت رقابتی گردشگری ۱۴۱ کشور درچهار بعد آمادگی محیطی، شرایط و چارچوب قانونی، گردشگری زیرساخت و منابع فرهنگی و طبیعی می پردازد این ابعاد خود در قالب ۱۴ شاخص اصلی و ۹۰ زیر شاخص مورد بررسی قرار می‌گیرند. در میان شاخص‌های ایران بهترین عملکرد متعلق به شاخص رقابت‌پذیری قیمتی با رتبه یک و ضعیف ترین عملکرد در شاخص اولویت دهی به سفر و گردشگری با رتبه ۱۳۰ و سپس شاخص محیط کسب و کار و شاخص زیرساخت خدمات گردشگری هر دو با رتبه ۱۱۹ تعلق دارد که ایران در شاخص رقابت پذیری سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۱، ۱۱۴ بوده است که در گزارش سال ۲۰۰۵ با امتیاز 33/3به رتبه ۹۷ از بین ۱۴۱ کشور رسیده است.

کشورهای موفق درگردشگری ساحلی

در سال‌های متوالی کشورهایی مانند فرانسه، اسپانیا، یونان در اروپا در جذب گردشگران سهم قابل ملاحظه ای را به خود اختصاص دادند و همچنین مراکز و مقاصد جدید گردشگری در حاشیه دریای مدیترانه در حال رشد و توسعه هستند.

کشورهایی مانند مراکش، تونس، الجزایر و مصر نیز جزء 20 کشور مقصد جهان در صنعت گردشگری قلمداد می‌شوند همچنین کشورهای مانند  جنوب شرقی آسیا به خصوص کشورهای تایلند، مالزی، اندونزی، سنگاپور،هنگ کنگ و ژاپن به عنوان موتور محرک رشد جهانگردی در جهان شناخته شده اند مهمترین جذابیت کشورهای ذکر شده سواحل زیبا و منابع دریایی است.

یکی از دلایل اصلی پیشرفت این صنعت در این کشورها خطوط کشتیرانی تفریحی این منطقه است که یکی از زیباترین خطوط کشتیرانی ها در جهان است.

استرالیا نیز به دلیل داشتن تنوع زیست دریایی و داشتن نهنگ به عنوان یک مقصد دریایی در جهان مطرح است. سالانه هزار نفر جذب این سرزمین می‌شوند همچنین شکل جدیدی از گردشگری دریایی که امروز توجه طرفداران بی‌شماری را به خود جلب کرده است. امروزه کشورها با رقابت شدید در صدد گرفتن بازارهای جدید و گسترده ای هستند.

گردشگری دریایی نیز با توجه به ایجاد امکانات در کشورهایی که مرز آبی دارند و به دلیل مزیت های ایجاد شده در کشورهایی که زیر ساخت‌های لازم را برای ورود گردشگران دریایی دارند و یا در حال برنامه‌ریزی برای توسعه این صنعت پرسود است.