قلعه فلک الافلاک نماد بلندای تاریخ کهن لرستان

قلعه فلک الافلاک یا دژ شاپور خواست قلعه ای تاریخی در مرکز شهر خرم آباد در استان لرستان است. این قلعه به دوازده برجی هم معروف است این بنا بر فراز تپه ای بلند که مشرف به شهر خرم آباد و در مرکز این شهر قرار دارد. این قلعه چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری در این استان به حساب می آید.

فلک الافلاک در لغت به معنای سپهرسپهران است و با نام گوناگونی در طول زمان شناخته شد. نام های دیگری در آن زمان: شاپورخواست، سابرخواست، قلعه خرم آباد، دوازده برجی و کاخ اتابکان می گفتند از دوره قاجار به بعد قلعه فلک الافلاک نامگذاری شد.

تاریخ فلک الافلاک

تاریخ ساخت این قلعه به دوره ساسانیان باز می‌گردد و در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۴۸ با شماره ثبت ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ساسانیان شهری به نام شاپورخواست در محدوده منطقه کنونی خرم آباد ساختن و این قلعه در دوره ساسانی کاربرد حکومتی و نظامی داشته است.

کاربرد قلعه در دوران دولت های مختلف

این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیک خود در قرن چهارم قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه درآمد حکومت و خزانه حکومتی خاندان بدر. در قرن چهارم هجری مقر حکومتی اتابکان لر کوچک و والیان لرستان.در دوره صفویه تا قاجار پادگان نظامی  و در دوران پهلوی زندان بوده است که مهمترین کاربردها آن در دوران محسوب می شد. 

دوره قاجار

در این دوره محمدعلی میرزا دولتشاه در سال1237 هجری قمری به حکومت کرمانشاهان و لرستان منصوب شد. آن زمان به دستور محمدعلی میرزا قلعه مرمت و مورد بازسازی قرار گرفت . در دوره قاجار فلک الافلاک مقر حکومت و مرکز اداری و نظامی منطقه محسوب شد.

دوره پهلوی

در دوران پهلوی ساختمان‌های مجاور سربازخانه و ستاد لشکری ارتش شاهنشاهی ایران در محدوده دوازده برجی احداث شد. در حال حاضر محوطه سپاه پاسداران باقی مانده است. و در نهایت به پادگان نظامی تبدیل گردد و تا سال ۱۳۳۰ محل نگهداری مهمات لشکری مخصوصا مین و مواد منفجره تبدیل گردید. در این دوره هم به محل نگهداری زندانیان سیاسی تبدیل گردید.

موزه ها

قلعه فلک الافلاک درون ساختمان ها قرار دارد و در دوره پهلوی با مدرک فرهنگی فعالیت خود را آغاز کرد موزه فلک الافلاک بعد از هشت سال دفاع مقدس در سال ۱۳۶۷ فعالیتش را از نو گرفت. و در نهایت موزه فلک الافلاک دارای ۱۲ ویترین، که هر ویترین ۵ اثر تاریخی را به نمایش میگذارد.

معماری

معماری کنونی قلعه بر اساس مدارک تصویری تا حدود100 سال پیش،دوازده برجی طبق سندیت در پیرامون بنای فعلی وجود داشته است.

وسعت تقریبی این بنا ۵۳۰۰ متر مربع شامل 8 برج دو صحن و 300  جان پناه است.ارتفاع دیوار این بنا تا سطح تپه ۲۳ متر و مصالح آن از سنگ و آجر خشت ملات گچ و آهک است.